Noot LO: een lezenswaardig recent FD artikel met een interessante en overtuigende analyse van de Portugese oud-minister Bruno Maçães. Hierin komen ook een aantal thema’s voor waarover ik zelf regelmatig schrijf:
– de onherroepelijke opkomst van socialisme in Amerika (2015, 2018, 2019-1, 2019-2, 2020);
– het geloofssysteem Data/Info dat het geloofssysteem de Waarheid vervangt (2018);
– het geloofssysteem Technology dat het geloofssysteem Politiek vervangt (2018-1, 2018-02).
———-
FD titel: ‘Het is tijd om mentaal afscheid te nemen van Amerika’
FD ondertitel: De Portugese oud-minister Bruno Maçães is een van ‘s werelds scherpste analisten van de internationale verhoudingen. Onlangs verscheen zijn boek ‘History has begun, The Birth of a New America’. Europa moet beseffen dat de VS niet langer een zusternatie zijn, zegt hij. ‘Waarheid en feitelijkheid zijn Europese Verlichtingswaarden.’
Auteur: Casper Thomas
Datum: 15 mei 2020
“In het kort
- Er wordt nu veel kapot gemaakt in de VS, maar grote beschavingen gaan altijd door momenten van grote verandering heen, zegt Maçães.
- ‘Het merendeel van de Amerikanen onder de 25 is van mening dat socialisme te verkiezen valt boven kapitalisme; dat is verrassend en nieuw.’
- Ook Democraten zetten een politieke reality show op poten, stelt hij.
- ‘De Rusland-onderzoeken door het Congres deden me denken aan Hollywoodfilms uit de jaren vijftig.’
Nu Amerika worstelt met het coronavirus, klinkt een bekend refrein: de Verenigde Staten zijn in verval. Er waren te weinig mondmaskers, te weinig testkits. Het dodental stijgt en stijgt en inmiddels verkeert ook de economie in een staat die doet denken aan de Grote Depressie. Noodsteun loopt vast in eindeloze partijpolitieke strijd in het Congres. Niet echt een toonbeeld van kracht en zelfverzekerdheid, eerder passend bij een land dat over de piek van zijn macht heen is.
Maar kom met die stelling niet aan bij Bruno Maçães, oud-Europa-minister van Portugal, wereldreiziger en een van de scherpste analisten van internationale verhoudingen van dit moment. Hij werkte bij denktanks en universiteiten op drie continenten – de VS, Europa en China – promoveerde aan Harvard en woont in Istanboel. De geschiedenis van Amerika is helemaal niet op een dood punt beland, meent hij. Integendeel, Amerika staat juist aan een nieuw begin, schrijft hij in History has begun, The Birth of a New America dat onlangs verscheen.
De titel is een knipoog naar Francis Fukuyama die in de jaren negentig ‘het einde van de geschiedenis’ aankondigde. De wereld zou langzaam één grote liberale democratie worden, voorspelde hij. En uitgerekend het land dat de pijler zou vormen onder die liberale wereldorde trekt zich nu terug. Maar terwijl de VS afscheid nemen van de wereld die ze deelden met Europese democratieën, wordt in wat ooit de ‘nieuwe wereld’ was een nieuw type samenleving uitgevonden.
Grote beschaving
Om dat te begrijpen, helpt het om even uit te zoomen, zegt Bruno Maçães (1974) aan de andere kant van een Skype-verbinding. Op de achtergrond klinkt vogelgekwetter. Hij is in Portugal in de tuin van zijn ouderlijk huis. ‘De VS zijn een grote beschaving’, zegt hij. ‘En grote beschavingen gaan altijd door momenten van grote verandering heen. Dat is een proces van creatieve vernietiging, zowel in de economie als in de politiek en de maatschappij. Er wordt momenteel veel kapot gemaakt in de VS, maar het is nog steeds een samenleving die op de toekomst gericht is. Samenlevingen gaan pas ten onder als ze geen toekomstdromen meer hebben’.
Maçães geeft voorbeelden. ‘Silicon Valley is steeds meer een politieke kracht aan het worden. Het coronavirus heeft dat versterkt, maar dit proces was al een paar jaar bezig. Aanvankelijk was de techsector nooit zo geïnteresseerd in politiek, maar ze merkte dat er steeds meer regulering kwam. Dat was een wake-up call. Ook Amerikaans socialisme is een nieuw project en zeer in trek bij jongeren. Het merendeel van de Amerikanen onder de 25 is van mening dat socialisme te verkiezen valt boven kapitalisme. Dat is verrassend en nieuw.’ Ook zegt Maçães gefascineerd te zijn door het ontstaan van ‘charter cities’, die hun eigen wetten hanteren.
Fictief
De kunst is, meent Maçães, om de VS niet te beoordelen volgens Europese maatstaven. ‘Het belang van waarheid, feitelijkheid, dat zijn Europese Verlichtingswaarden. Tot voor kort waren die ook leidend in Amerika, maar het land is een andere koers ingeslagen. Een groot deel van wat er gebeurt in de VS is fictief geworden, het gaat er niet meer om of het waar is of niet.’
Maçães voert die kentering terug tot de Irak-oorlog, die begon onder valse voorwendselen. ‘We zijn een imperium nu, we creëren onze eigen realiteit’, sprak Karl Rove, adviseur van George W. Bush destijds. Trump was een volgende stap. ‘De politiek in Washington is nu een reality show’, aldus Maçães. ‘Ooit stelden we bij fictie de vraag of het ook echt zou kunnen zijn. De VS kijkt naar de realiteit en vraagt zich af of het goede fictie is.’
Volgens Maçães heeft het dan ook niet zoveel zin steeds weer vast te stellen dat Trump liegt. ‘Hij speelt een rol, met zoveel overtuiging dat hij waarschijnlijk vergeet dat hij een rol speelt. Dat is het principe van Disneyland. Het is nep, maar de bedoeling is om te vergeten dat het nep is.’ In History has begun schrijft Maçães dat de VS definitief een postmoderne samenleving geworden zijn, waar ‘de’ waarheid simpelweg niet bestaat.
Ook Democraten doen het
Dat de hang naar een goed verhaal het wint van een zoektocht naar de waarheid is niet voorbehouden aan het Trump-kamp, stelt Maçães. ‘Ook Democraten zetten een politieke reality show op poten. De Rusland-onderzoeken door het Congres deden me denken aan Hollywoodfilms uit de jaren vijftig. Ze wekte de indruk dat er allerlei bewijs was voor een samenzwering tussen Trump en de Russen. Uiteindelijk is die niet aangetoond. Post-truth bestaat ook op links.’
Niet dat Maçães deze ontwikkeling toejuicht, maar hij probeert ‘het positieve’ te zien, zegt hij. ‘Het voordeel is dat Amerika ruimte biedt aan verschillende types ervaringen. Ik kan niet anders dan bewondering hebben voor een samenleving waar Silicon Valley droomt over het koloniseren van Mars terwijl een ander deel van het land oprecht gelooft dat de aarde plat is. Amerika staat meer verschil toe. Dat kan niet in Europa. Daar moeten we allemaal ongeveer hetzelfde zijn en dezelfde kant op bewegen.’
De losse omgang met de waarheid verklaart ook het afgrijzen over Trump aan de overkant van de oceaan, meent Maçães. ‘Amerika is onbegrijpelijk geworden voor veel Europeanen. En dat is pijnlijk, maar de breuk is nagenoeg compleet. Je ziet ook geen Europeanen meer die meedoen in het Amerikaanse debat, of omgekeerd. Toen ik opgroeide was er een levendige intellectuele uitwisseling. In zeker opzicht zijn de VS net zover van Europa af komen te staan als China.’
Geen zusternatie meer
En Europa moet daar gevolgen uit trekken, vindt hij. ‘Europa moet beseffen dat de VS niet langer een zusternatie zijn. Onder Barack Obama flakkerde nog even de hoop op dat we hetzelfde type beschaving deelde met Amerika. Het idee was dat dankzij die president de VS meer op Europa zou gaan lijken, in plaats van een land te zijn dat houdt van wapens, de doodstraf en religie.’
‘Laat het gaan’, zegt Maçães nu. ‘Dat is psychologisch zeer belangrijk. Zodra we mentaal afscheid nemen van Amerika gaan we beseffen hoezeer we zelf in de problemen zitten en dat we onze eigen broek moeten ophouden. Zonder de VS ziet Europa zichzelf misschien voor wat het is: een verzameling kleine landen in een onveilige wereld die op elkaar zijn aangewezen.’
Erg tevreden over de recente prestaties van Europa is Maçães niet. Met lede ogen ziet hij aan hoe Spanje een reisverbod oplegt aan Frankrijk omdat corona daar niet onder controle zou zijn, terwijl Frankrijk de grens sluit voor Spanjaarden omdat daar nog corona woedt. Hij moet terugdenken aan zijn tijd als Portugese staatssecretaris voor Europese Zaken. Dat was tijdens de eurocrisis, toen Noord- en Zuid-Europa recht tegenover elkaar stonden. ‘Deze keer kan de EU echt barsten. Die vrees had ik eerder niet.’
Leiderschap Brussel en Berlijn is zwakker
De coronacrisis gaat lang duren, en er komen vele naschokken, voorspelt Maçães. ‘Het leiderschap in Brussel en Berlijn is deze keer zwakker, de verdeeldheid groter. Ik ben net aangekomen in Portugal en ik verbaas me met hoeveel bitterheid hier nu over de Nederlandse regering wordt gesproken.’
De coronacrisis is de ultieme test voor de EU, zegt Maçães. ‘Als het nu niet werkt, wanneer dan wel? De EU is er voor de grote zaken. Voor het dagelijks leven heb je de natiestaat, of zelfs de gemeente. De EU moet doen wat landen niet alleen afkunnen. Hoe gaan we dit aan onszelf verkopen? “We kunnen geen gezondheidscrisis oplossen maar we hebben wel roaming afgeschaft?”’
En de VS, lopen die met het coronavirus niet ook tegen een keiharde realiteit aan? Zeker, zegt Maçães, maar de VS reageren met een nieuwe vlucht in fictie. ‘De regering-Trump wuifde het eerst weg. Amerika heeft de uitbraak twee maanden genegeerd. Trump en Fox News deden het af als een verzinsel, het nieuwe Rusland-verhaal. Toen het onmiskenbaar echt leek te zijn, verschoof het accent naar het menselijk drama. De vraag werd “Wat doet Trump?” “Gaat hij Fauci ontslaan?” Voor Europeanen is dat een surrealistische ervaring. Hier draait alles om cijfers, grafieken en wetenschappelijk nieuws.’
‘Biden wilde tv uitzetten’
Acht Maçães een president Joe Biden mogelijk? ‘Dankzij het virus heeft hij een kans, maar veel wervends heeft hij niet te vertellen. Biden wil enkel dat Trump verdwijnt. Hij wil de tv als het ware uitzetten. Als hij wint, wacht Amerika waarschijnlijk een tussenpauze van vier jaar. En daarna? ‘Dan gaan verschillende rivaliserende projecten alsnog de strijd met elkaar aan. Iets dat op Trumpisme lijkt versus het nieuwe socialisme, dat is mijn verwachting.’
Maar de toekomst blijft ongewis, concludeert Maçães. ‘Er is een voordeel dat niets in de VS diep wortelt in de realiteit. Het land kan zomaar naar een nieuw kanaal overschakelen’.
———
Cv Bruno Maçães
- Geboren in 1974, studeerde aan de Universiteit van Lissabon en haalde een doctoraat aan Harvard
- Was minister van Europese Zaken in Portugal van 2013 tot 2015
- Schreef The Dawn of Eurasia. On the trail of a new world order (2018), Belt and Road: a Chinese world order (2018) en History has begun. The Birth of a New America (2020)
- Maçães is is verbonden aan Flint Global, een consultancy in Londen, aan het Martens Centrum van de Europese Volkspartij in Brussel en aan het Hudson Insitute in Washington DC.”
——–
Bron: https://fd.nl/weekend/1344926/het-is-tijd-om-mentaal-afscheid-te-nemen-van-amerika
0 Comments