Volkskrant titel: Rechters moeten niet zo zeuren over de bijl en de wortels van de rechtsstaat
Auteur: Max Pam (Wikipedia)
Datum: 4 februari 2020
“Regelmatig lees je dat door iets of iemand de bijl is gezet aan de wortels van de rechtsstaat. Niet alleen Geert Wilders en Thierry Baudet worden ervan beschuldigd, maar ook stakende boeren die hun tractoren lieten stoppen op de snelweg. Zelfs tegen het ministerie van Financiën loopt momenteel een rechtszaak over ‘tipgeversprocedures’, waarin het verwijt klinkt van de bijl en de wortels. En dan heb ik het nog niet over de Nederlandse regering die in het Urgenda-proces te horen heeft gekregen dat ook zij, nota bene als hoedster van die rechtsstaat, de bijl aan haar eigen wortels zet wanneer zij de klimaatdoelen niet haalt die zij zichzelf heeft opgedragen te halen.
De kritiek op al die bijldragers komt vooral van de kant van juristen, rechtsgeleerden en rechters. Eerlijk gezegd heb ik het gevoel dat deze groep nogal overdrijft en zich soms regelrecht te buiten gaat aan aanstellerij. Ik heb de laatste tijd nogal wat interviews met rechters gelezen (en op televisie gezien), die onmiddellijk in de slachtofferstand sprongen en handenwringend vertelden hoe moeilijk zij het vaak hebben met hun beslissingen. Op mij maakte dat de indruk van een totaal gebrek aan zelfvertrouwen. Als je serieus denkt dat Wilders en Baudet de rechtsstaat onderuit kunnen halen, dan ben je een watje, rijp voor de psychiater.
In Nederland wordt kritiek op rechters vaak als ‘not done’ voorgesteld en mij lijkt dat om verschillende redenen volkomen onterecht. Ten eerste zijn rechters een belangrijk onderdeel van democratie. De kern van de democratie is juist dat je op alles en iedereen kritiek kunt uitoefenen, ook al is die ongefundeerd en onjuist. Niet iedereen is jurist, maar iedereen krijgt vroeg of laat wel eens met het recht te maken en mag daarover zijn zegje doen. Als rechters van buiten kritiek krijgen, moeten ze maar tegen een stootje kunnen. Zij nemen voor mensen verstrekkende beslissingen en het past hun niet daarover te gaan huilen in het openbaar.
Een tweede reden ligt in het feit dat de bevolking – in elk geval bijna iedere Nederlander – een notie heeft van recht en rechtvaardigheid, maar dat haar stem in de rechtspraak nauwelijks wordt gehoord. Probeer eens in het gezelschap van Nederlandse juristen te beginnen over juryrechtspraak en men begint te gruwen over zoveel platvloersheid. Amerikaanse toestanden! Nee, de Nederlandse rechtspraak houdt de burger liever zoveel mogelijk op afstand. In de rechtszaal mag de burger als slachtoffer of nabestaande komen klagen, maar vooral niet te lang, want wij komen toch al tijd tekort.
In dit opzicht zou de rechtspraak een voorbeeld kunnen nemen aan de VAR, een van de meest briljante uitvindingen van de laatste jaren. Miljoenen mensen kunnen meekijken hoe voetbalscheidsrechters met elkaar minutieus een beslissing nemen. Miljoenen mensen discussiëren op die manier ook mee over bewijs en bewijslast, over overtreding en straf. Dat is ongekend in de geschiedenis van het recht. En nu het allergekste: meer dan voorheen worden arbitrale uitspraken door het legioen geaccepteerd en gerespecteerd.
Misschien vergis ik me, maar de status van de voetbalscheidsrechter is na invoering van de VAR niet gedaald, zoals werd gevreesd, maar juist gestegen. Het toegeven van een fout doet daar niets aan af, integendeel. Nederlandse rechters zouden daarom moeten worden verplicht een VAR-cursus te volgen.
Er is nog een derde reden waarom rechters niet zo moeten zeuren over de bijl en de wortels van de rechtsstaat. Rechters zijn – uiteraard – ook maar mensen en daarom maken ook zij fouten. Maar niets in Nederland duurt zo lang als het herstellen van een rechterlijke dwaling, de teruggave van de kinderopvangtoeslag misschien uitgezonderd.
Neem de zaak van de Arnhemse villamoord, die onlangs weer uitgebreid in het nieuws kwam. Hoe is het mogelijk dat rechters negen onschuldige mensen hebben veroordeeld tot lange gevangenisstraffen? Van de kant van de rechtspraak hoor je dat de rechters opzettelijk verkeerd zijn voorgelicht door de politierechercheurs, en ongetwijfeld is dat ook zo, maar als je meer over de zaak leest, kun je je niet aan de indruk onttrekken dat de rechters lui waren en dat het ze geheel ontbrak aan het intuïtieve gevoel dat er misschien iets helemaal mis zat.
Terwijl blunderende rechters soms gewoon doorstromen naar de Hoge Raad, staan in Nederland verschillende rechterlijke dwalingen nog in de wacht. Het is alweer elf jaar geleden dat het boek De slapende rechter is verschenen van W.A. Wagenaar, H. Israëls en P.J. van Koppen, drie hooggeleerde rechtsfilosofen. De eerste is inmiddels overleden, de laatste twee zijn ook weer betrokken bij het onderzoek naar de dwalingen inzake de Arnhemse villamoord. Kennelijk is er sinds het verschijnen van hun boek in 2009 niet zo heel veel veranderd.”
——–
Bronnen:
BOL.com: https://www.bol.com/nl/p/slapende-rechter/1001004005997717/
0 Comments