De sterke mannen van deze wereld zijn zwakker dan we denken (Niall Ferguson)

Financieel Dagblad titel: De sterke mannen van deze wereld zijn zwakker dan we denken

Auteur: Niall Ferguson

Datum: 16 februari 2020

“Bijna iedereen is het erover eens dat de wereld momenteel door sterke mannen wordt geregeerd. Het is lang geleden dat The Economist Angela Merkel bewierookte als de ‘onontbeerlijke Europeaan’ en dat de Financial Times haar verwelkomde als ‘de leider van de vrije wereld’.

In Washington geldt Donald Trump, in de woorden van de Amerikaanse radiopresentator Rush Limbaugh, als ‘Mr. Man’, de man die drie keer is getrouwd. Dit in tegenstelling tot zijn mogelijke rivaal voor het presidentschap, voormalig burgemeester Pete Buttigieg, die maar één keer is getrouwd, met een man.

In Londen heeft Boris Johnson net zijn kabinet gezuiverd ten koste van – misschien eerder dan de bedoeling was – zijn minister van financiën en enkele andere onafhankelijk ingestelde ministers. Ondertussen is in Beijing Xi Jinping al begonnen de schuld van de coronavirusepidemie in de schoenen te schuiven van provincieambtenaren in Hubei, in plaats van de schuld te geven aan het buitensporig gecentraliseerde, repressieve en obsessief leugenachtige politieke systeem waarover hij de leiding heeft.

Kroonprins Mohammed bin Salman deelt nog altijd de lakens uit in Riyad, ook al heeft hij kennelijk opdracht gegeven tot de moord op Jamal Khashoggi, en in Caracas maakt Nicolás Maduro nog steeds geen aanstalten om een goed heenkomen te zoeken, ondanks het feit dat hij de Venezolaanse economie zo rampzalig heeft laten instorten dat meer dan vier miljoen mensen het land zijn ontvlucht.

Capo Poetin

Overal vind je sterke mannen: van Jair Bolsonaro in Brasilia tot Rodrigo Duterte in Manila, en van Narendra Modi in Delhi tot Kim Jong-un in Pyongyang – en laten we Viktor Orbán in Boedapest niet vergeten.

Aan het hoofd van het autoritaire gilde staat Vladimir Poetin, de Russische president, die (zo heb ik me laten vertellen) privé het leven van de wellustigste onder de Romeinse keizers leidt. Als bezitter van een fortuin waarvan Croesus slechts kon dromen (volgens sommigen is hij de rijkste man op de planeet), als absolute heer en meester over Rusland en als veruit de behendigste beoefenaar van dat geweldige spel dat geopolitiek wordt genoemd, is Poetin de capo di tutti capi.

Nog maar kort geleden kondigde Poetin bijna spottend een herschikking van zijn regering aan, waarmee vergeleken de recente poging van Boris Johnson meer wegheeft van het hannesen met de tafelschikking voor een diner in de chique Londense wijk Notting Hill. De Russische president dwong zijn volledige regering haar ontslag in te dienen.

Als sterke man heb je drie problemen. Ten eerste zal samen met je macht ook je paranoia toenemen, omdat je rivalen je alleen maar kunnen verdrijven door middel van duistere complotten. Ten tweede wordt naarmate je paranoia toeneemt de informatie die je ontvangt steeds onbetrouwbaarder. Want wie durft de baas nou echt de waarheid te zeggen? Ten derde zul je op een gegeven moment waarschijnlijk een gewelddadige dood sterven, want alleen als je zo dood als een pier bent kunnen je vijanden zich veilig voelen.

Geen rozentuin

Zoals de Nederlandse historicus Frank Dikötter duidelijk maakt in zijn briljante nieuwe boek Acht dictators uit de 20ste eeuw, is de sterke man maar zelden een vredig pensioen vergund waarin hij zich naar hartenlust aan zijn rozentuin kan wijden.

Benito Mussolini kwam daar op hardhandige wijze achter. In april 1945 werden hij en zijn geliefde Clara Petacci zonder vorm van proces geëxecuteerd en later ondersteboven aan een balk gehangen in Milaan. Twee dagen later stierf Hitler door eigen hand, terwijl het wraaklustige Rode Leger zijn Berlijnse bunker omsingelde. Om te voorkomen dat ook hij aan een balk zou worden gehangen beval hij dat zijn lichaam moest worden gecremeerd samen met dat van Eva Braun, al jaren zijn geliefde en sinds een dag daarvoor zijn wettige echtgenote. (Ook de vriendin van een dictator zijn is uitermate riskant.) Jozef Stalin won de oorlog maar stierf in maart 1953 op 74-jarige leeftijd na een beroerte, deels omdat zijn entourage niet onmiddellijk medische hulp durfde in te roepen.

Er wordt weleens gezegd dat de meeste dictators in hun bed overlijden. In de jaren zeventig van de vorige eeuw was dat vermoedelijk waar. François ‘Papa Doc’ Duvalier stierf vredig in 1971. De dood van Francisco Franco in 1975 was een natuurlijke. Net als die van Mao Zedong in 1976. ‘Een persoonlijkheidscultus zonder angst bestaat niet,’ schrijft Dikötter, een autoriteit op het gebied van de tirannie van Mao. De Chinese sterke man slaagde erin een vijfde van de mensheid angst aan te jagen.

Maar met sterke mannen die de macht verliezen of opgeven loopt het bijna altijd slecht af, zoals in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw. Nicolae Ceausescu zeeg ineen voor een vuurpeloton. Saddam Hussein werd in december 2006 opgehangen. Kolonel Moammar Khaddafi werd in 2011 doodgeschoten toen hij probeerde te ontkomen aan de revolutionaire golf die ten onrechte de Arabische Lente wordt genoemd.

Xi’s Tsjernobyl

Wie als sterke man wil overleven heeft een kring intimi nodig die weet dat ook zij het loodje zullen leggen als jij ten val wordt gebracht. Ook is het beter geen erfgenaam te hebben en de indruk te wekken dat je zo’n lang leven beschoren zal zijn dat niemand enige aspiratie durft te koesteren om je op te volgen.

Als je naar onze huidige generatie sterke mannen kijkt, lijken degenen die democratisch gekozen zijn – Trump en Johnson – kwetsbaarder dan de autoritaire. Zij moeten hun kiezers tenslotte om de vier of vijf jaar onder ogen komen. Toch heb ik zo mijn twijfels.

Als we de geschiedenis mogen geloven zal een aanzienlijk deel van de ondemocratische sterke mannen binnen een decennium verdwijnen, en niet als gevolg van het coronavirus. Tenzij de epidemie in Wuhan zich ontpopt als Xi’s Tsjernobyl, wat niet uitgesloten is. Na Maduro, die weldra geen bevolking meer zal hebben om kaal te plukken, en de Saoedische kroonprins, wiens hervormingsplannen tot mislukken gedoemd zijn, lijkt Xi me de meest kwetsbare figuur.

En nu we het er toch over hebben, noemde The Economist hem niet ooit ‘de machtigste man ter wereld’?”

——–

Bron: 

https://fd.nl/economie-politiek/1334933/de-sterke-mannen-van-deze-wereld-zijn-zwakker-dan-we-denken

Noot LO: 

Ik heb hierboven twee URL’s toegevoegd inzake de Nederlandse historicus Frank Dikötter en zijn boek Acht dictators uit de 20ste eeuw.